Mam ochotę na chwileczkę zapomnienia

Wczoraj poszłam śladami folkloru wszelakiego. Nie byłabym sobą, gdybym nie zmarnotrawiła przynajmniej ¼ dnia na zaczepianie babuszek i wypytywanie o święta, opowiadania o duchach albo o to „jak się kiedyś żyło”. Jak Pan z cukierkami czekający na dzieci, tak ja czaję się w zakamarkach jarmaku (na targ tu takmówią, bez „r”) i kuszę starsze panie uważnym słuchaniem. Trzeba mieć wiele cierpliwości do tego typu łowów - przedwczoraj nagrałam 4h rozmowy o dawnych czasach, które połowicznie nadają się do kwestionariusza, ale za to usłyszałam że „siostrom to się robić nie chciało, wielkie Panie, w niedzielę urodzone”. I było warto.

Zbliża się Niedziela Palmowa i nie licząc stoisk z fabryczną pstrokacizną, na całym placu stały kobiety w wieku 30-70 lat i sprzedawały własnoręcznie wykonane palmy. Zjechały z okolicznych wiosek i zachwalały twory swoje (a czasem też kilku rodzin!), które były robione przez ostatni tydzień… Moją uwagę przykuła nie ta, co sprzedawała chińszczyznę albo misternie przetykane bibułą palmy w kształcie baranków, kurczaczków czy zajączków, ale Pani, co ledwo stojąc, w chuście, trzymała w garści pęk zrobiony z bukszpanu, suszu i bazi…

„To trzeba w lato suszyć a tera robić. Tera się nie nazbiero. […] bo to jest zielone, w ogródku [bukszpan, Pani mówiła buksztan]. Z miesiąc będzie zielone, później się białe robi. [Trawę] z takich bagnów, no. Z mężem [chodzę], no. [Kwiatki] w ogródku, już siałam! […] Dużo nasiałam [ze sześć rządków. Trzeba to pielić, nawóz sypać…]. To się suszy no, tylko się nie może za bardzo rozwinąć, bo później się wypierzy. Te [to są] suchotka [suchołuski, nieśmiertelniki]. No trza jeszcze po takich kółkach jeździć [że związywać to wokoło, z góry w dół]. […] I to trza na strychu wysuszać, bo tak to by zapleśniały, od wilgoci. […] Na dzień to 40 [zrobię]. Wczoraj to obiad zrobiłam, uszykowałam, to zrobiłam 37. […] Bazie to już, Pani, w lutym trzeba zrywać, bo teraz już wykwitły…”.

Kiedyś palem się nie kupowało, bo każdy w domu sobie zrobił swoją. Dziś panie domu tłumaczyły się brakiem czasu albo tym, że już nie potrafią ich robić, cierpliwości im brak… Jak popytałam, to od 15-20 lat się je robi masowo i sprzedaje.

Tradycja, w przeciwieństwie do wsi wielkopolskiej, bardzo tętni tu życiem. To co na badaniach niematerialnego dziedzictwa wsi wielkopolskiej było rarytasem i spotykanym raz na 10 wywiadów wyjątkiem, tu jest jeszcze codziennością. Panie z koła gospodyń w Rusinowie układają piosenki okazjonalne, raz nawet z akompaniamentem „ostatniego muzykanta” Andrzeja Malika. Panie złapane na ulicy potrafią wydeklamować litanię ziół wykorzystywanych do wianków na Boże Ciało. W pamięci ludzi żywe są gadki, opowieści o zmorach i przyśpiewki weselne.

Proszę Państwa – jestem w etnologicznym niebie!

Izabela Kotlarska